Ik ben geïnspireerd door een scène in de Disney-film Vaiana.
(Spoiler alert!) Onze hoofdpersoon Vaiana ziet dat het lava-monster Te Ka eigenlijk de godin Te Fiti is, die haar hart verloren is. Ooit is haar hart gestolen en ze is letterlijk zonder hart achtergebleven. Dit vervomde haar leven-schenkende goddelijke aard juist in een vloek. Ze was doods geworden, en gedroeg zich vernietigend, destructief als een vulkaan. Zie je de metafoor?
Juist. Mensen die pijn gedaan zijn, gebroken, getraumatiseerd zijn krijgen zelf een destructieve kant. Ze doen anderen pijn, door hun eigen angstige reacties en de bescherming van wat er over is van hun hart.
In een helder moment had Vaiana dit door en ze schonk het vuurmonster Te Ka het hart (dat Te Fiti miste), zodat de ware aard Te Fiti weer kon verschijnen.
Dit patroon is pijnlijk herkenbaar voor veel vrouwen die vallen in de categorie die Robin Norwood zo treffend beschrijft in haar boek Als hij maar gelukkig is. Ze noemt dit type 'vrouwen die teveel in de liefde investeren'. De hartstochtelijke wens om in een gepijnigd persoon diens ware aard te ontdekken en te hopen dat die naar buiten komt. 'Als ik hem maar liefde geef, dan zal hij geheeld zijn. Dan komt zijn ware aard naar buiten - de potentie die ik in hem zie.'
Het klinkt goed bedoeld en het voelt als liefde. Ware liefde, vol empathie, pijnlijk verlangen en zelfopoffering. Maar is deze 'passie' wel liefde te noemen? In feite projecteer je een oud verlangen op een man die verdomd veel lijkt op een ouder uit je jeugd, indien je een vrouw bent waarschijnlijk je vader. Je kon helaas hem niet gelukkig maken en zijn liefde was niet vanzelfsprekend.
Het type man waarop dit type vrouw valt betreft getormenteerde mannen, met een pijnlijk verleden. Zij hebben een manier nodig om emoties uit de weg te gaan, vaak door verslavingen aan bijvoorbeeld alcohol, drugs, werk of seks. Deze mannen zijn daardoor niet in staat om echte connectie aan te gaan, sommigen gaan letterlijk vreemd, maar de meesten zijn eigenlijk nooit helemaal aanwezig.
Het is moeilijk te ontdekken, het gebrek aan aanwezigheid, want het leven gaat sowieso behoorlijk snel. Voor je het weet is er weer een dag voorbij. Was hij aanwezig, niet aanwezig, wie beoordeelt dat? Als er van zijn kant nooit wordt aangestuurd op een gesprek over gevoelens of er tijdens de seks of gewoon intiem zijn even elkaar in de ogen gekeken wordt, dan is hij daar dus niet naar op zoek. Samen aanwezig zijn en in alle eerlijkheid voelen wat er te voelen is, voelt super kwetsbaar en dit is een goede reden om daar altijd ver van weg te sturen. Je weet dat je iets mist, een soort connectie, een verbintenis die verder gaat dan een ring of een afspraak. Je mist een diepgang die je niet in intellectuele gesprekken kunt vinden.
Maar het ligt niet alleen aan de man. Het is juist de vrouw in kwestie die ook verslaafd is, bepleit Robin Norwood, want zij valt op het drama dat een dergelijke man oplevert en kan geen kant uit met een degelijke man en een rustige liefdevolle relatie. In dat geval moet je namelijk je eigen gevoelens voelen en uiten, en dat is toevallig ook voor deze vrouwen veel te eng.
In plaats daarvan storten ze zich op mannen waar ze gepassioneerd voor gaan zorgen. Ze willen hem gelukkig maken, bieden al hun liefde en toewijding aan in de hoop het gat in hun hart te vullen en ze gelukkig te maken. Hun focus ligt altijd bij het welzijn van de man en ze cijferen zichzelf weg.
Dit kan extreme vormen aan nemen, van toxische relaties tot aan mishandeling of medische klachten aan toe. Het kan ook minder heftig zijn en toch schadelijk. Het is een patroon waar je maar niet uitkomt, om voor hem te zorgen, dat geheid tot ellende leidt. Je valt op juist dat type mannen waar aan gewerkt moet worden. Je wilt je leven geven om de man te winnen, om iets te bewijzen dat nooit bewezen gaat worden. Je kon je vader niet gelukkig maken, zijn liefde niet krijgen.
Sommige kinderen nemen in het gezinssysteem de verantwoordelijkheid op voor het geluk van een ouder. Het is begrijpelijk, vindt psycholoog Gabor Maté. Als een kind voelt dat er iets mis is, gelooft het liever in haar eigen almacht om iets aan deze situatie te veranderen, dan het de hoop zal opgeven. Ze gelooft eigenlijk dat het aan haar ligt en dus de taak bij haar ligt om een nog 'beter' kind te zijn, zodat de ouder weer blij wordt. Zo worden de pleasers geboren en meer van de zich wegcijferende types.
Omdat het bij de ouder nooit is gelukt, probeert het volwassen kind in relaties nog altijd de ander gelukkig te maken en zoals een Vaiana het vuurmonster een hart te schenken. Haar eigen hart zelfs. Maar in het echte leven werkt dat helaas nooit. Er is een paradox verborgen in deze wens om de potentie van de ander zijn potentie en hem gelukkig te willen maken. De geschade ziel heeft moeite met zichzelf te ontplooien, te vertrouwen in het leven en de liefde, zich te openen en gevoelens te voelen. Sommigen van dit type vrouwen regelen alles voor hem in praktische zin, nemen zijn financiële zorgen op zich, pushen hem, moedigen hem aan, anderen gaan tussen hem en familieleden staan om hem te excuseren, uit de wind te halen en de boel harmonieus te maken, weer anderen vergeven zijn herhaaldelijke misstappen met alcohol, drugs of andere vrouwen. Maar door juist alles voor hem te regelen, juist door hem te ontzien, hem te willen controleren door je liefde aan te bieden, alles voor hem over te hebben, zie je hem niet als volwaardig partner. Hij moet het zelf kunnen. Als jij het voor hem doet, dan leert hij het nooit. Je kunt het leren lopen van een kind ook niet bewerkstelligen door het kind altijd maar te tillen. Zo kan hij zich niet ontplooien.
Bovendien voelt die partner zich juist een mislukkeling en een monster. Hij geloofde al dat geen liefde waard was en dat wordt alleen maar bevestigd. Het schuldgevoel voor zijn falen resulteert juist in nog meer zelfhaat, terugtrekken en verslaving, en uiteindelijk in boosheid op jou. Want jij verwacht iets wat hij op dit moment niet aandurft. Jij wilt iets van hem wat hij niet kan waarmaken. Jij ziet hem juist NIET voor wie hij op dit moment is, inclusief al zijn fouten. Je maakt de hele tijd duidelijk dat hij anders kan worden, beter dan hoe hij nu is. Met al je hoop.
Het is niet jouw taak om hem te redden. Als je al een relatie met deze persoon zou willen houden, dan moet dat zijn omdat hij NU juist al de man is die je leuk vindt. Niet iets dat jij in hem ziet. Hij is niet jouw projectje, van wie je mag verwachten dat hij goedmaakt wat jij gemist hebt in je eigen jeugd. Het is niet eerlijk tegenover hem.
Kijk wie je voor je hebt en bepaal of dat iemand is bij wie je graag wilt zijn. Als de woorden 'drama' of 'toxisch' resoneren, als hij echt gevoelsmatig een Te Ka vuurmonster is op dit moment, zit je waarschijnlijk in een slechte relatie en moet je er uit.
Mocht je wel bij hem willen zijn om wie hij NU is, niet wie hij zou kunnen zijn, dan is de volgende stap: zet zijn geluk uit je hoofd. Het is niet jouw taak. Hij mag zichzelf gelukkig maken. Iedere keer als je geneigd bent om hem te helpen of redden, voor hem te denken, te excuseren, wees je bewust van deze neiging en weet: dit is geen liefde. Zorg voelt als betrokkenheid, maar je bent niet zijn moeder. Het is ongezond.
In plaats daarvan mag je je eigen gevoelens voelen. Want die zijn belangrijk en alleen jij kunt ze voelen. Deze verschuiving is nog een grotere uitdaging dan alle pijn die je te verduren hebt in zo'n verzorgende 'als hij maar gelukkig is'-relatie. Het is zelfs moeilijker dan uit zo'n relatie te stappen, want daarmee heb je je eigen patroon nog niet verbroken. Het sturen tegen de richting in van je normale ingesleten patronen voelt op alle fronten onnatuurlijk en raar, als een bad-trip.
Er is een grote leegte daar, doodeng. Het is een onbekend oord, daar waar je je op jezelf moet richten en voelen wat je voelt. Maar daar moet je zijn. En weet dat je niet alleen bent. Er zijn zelfs zelfhulpgroepen voor.