Voor wie ooit Harry Potter 3 of 4 heeft gezien is een dementor een bekend fenomeen. Een dementor, bewaker van de gevangenis Azkaban, is een wezen dat de levenslust uit je zuigt, de wereld wordt koud en positieve gevoelens zijn verdwenen. Het effect van een dementor lijkt bijzonder veel op een depressie. Ook in de wereld van Potter is een slachtoffer pas echt gevoelig voor een dementor, wanneer hij zelf nare dingen heeft meegemaakt. Wie in zijn jeugd ernstige angst heeft gehad, bijvoorbeeld als je een Duistere Tovenaar je ouders hebt horen vermoorden zoals onze Harry, dan zit er angst in je systeem. En daar leeft een dementor goed op.
JK Rowling, de creator van deze toverwereld, heeft scherpe psychologische inzichten verweven in haar boeken. In dit geval, lijkt het inderdaad zo dat mensen met trauma's vatbaarder zijn voor de levenslust-slurpende macht van de dementor, a.k.a. depressies.
En gelukkig heeft Rowling ook aan een tegenspreuk gedacht. Harry leert van professor Lupos hoe hij met de spreuk expecto patronum een zilveren schild om zich heen kan creëren, die spuit uit zijn toverstaf en die de dementors kan afweren. Maar niet alleen het uitspreken van de spreuk en de staf realiseren dit schild. Om de zilveren substantie te maken moet de tovenaar aan een heel fijne herinnering.
Wat, oh wat, is in de échte wereld nu de Expecto Patronum, die ons tegen depressie kan afweren? Zoals ik het begrijp, bestaat een depressie in ieder geval uit angst. Wie van een psychiater medicijnen krijgt tegen depressie krijgt in feite angstremmers, dus depressie wordt gezien als angst. Misschien is het ook nog iets anders, ligt de oorzaak hormonaal, bacterieel in de darmflora, bestaat het uit een kluwen gedachten of is er energetisch iets aan de hand met de ziel. Of allemaal tegelijk.
In de spirituele wereld zijn mensen bezig met energievelden die ik persoonlijk niet kan voelen of zien, laat staan creëren. Maar in mijn jarenlange flirt met het Boeddhisme ben ik iets soortgelijks tegengekomen dat ik wél begrijp. Het is de metta-meditatie. Een meditatie die geheel gericht is op liefde. Niet op de adem, de geest zelf, het lichaam, mantra's of andere objecten, maar op het hart. De meditator focust op het hartgebied en voelt het hart van binnenuit. En dan is de focus: liefdevolle vriendelijkheid. Loving kindness. Liefde (zonder seksueel verlangen), gewoon de kracht van de liefde.
'Want liefde overwint het Kwaad, toch mama?', zegt mijn dochter hoopvol, na het kijken van Harry Potter. 'Meestal wel, lieverd,' zeg ik, even hoopvol.
'Waarom eigenlijk, mama?'
'Nou, het Kwaad ontstaat eigenlijk vooral als heel treurige, liefdeloze, bange mensen het niks kan schelen als andere mensen pijn hebben. Zij willen vooral machtig zijn, kijk maar naar Voldemort. Als dat soort mensen samenwerken met elkaar, maken ze ook elkaar uiteindelijk kapot. Maar als mensen vanuit liefde samenwerken, dan worden ze samen sterker.'
In de menselijke geest is het geloof in liefde en het lef om te vertrouwen, iets wat je moet voeden. Mensen kunnen teleurgesteld, gekrenkt, gekwetst en getraumatiseerd zijn geraakt in het leven, en dat maakt een open hart moeilijk. Letterlijk kun je, als je je depressief voelt, niet met je armen wijd uit elkaar gaan staan en je borstkas (hart) naar voren duwen. Probeer het maar. Je zult het niet durven, vanuit de depressie. De depressie bouwt een ander schild, een soort mini-versie van de patronum-spreuk, om niks meer binnen te laten. Ook de mooie dingen niet.
Liefde en angst staan lijnrecht tegenover elkaar. In de echte wereld is er helaas geen quick-fix voor de doodskus van de dementor. Op een moment dat de angst door je lijf giert, de betekenisloosheid van de wereld afstraalt, de energie in je lijf is gedaald naar 1%, dan kun je niet even 'aan iets leuks denken'. Sterker nog, daar heb je geen zin in.
Maar liefde overwint wel, en we zullen het moeten voeden en oefenen op momenten dat we ons redelijk okee voelen. Ook de expecto patronus-spreuk moest worden geoefend, in een veilige omgeving zonder echte dementors in de buurt. Met hartopeners in yoga of dans, met loving kindness in meditatie of in het echte leven. Het is het voeden van het hart met liefde, zodanig dat het open durft te gaan. De mentale equivalent van het open hart, is een wereldbeeld dat zo is gekalibreerd, dat liefde een mooie plaats erin heeft. En zodat het in jouw oren dit niet eens meer zweverig klinkt: liefde overwint het kwaad.
