Waarom het sympathiek klinkt maar een schadelijke misvatting kan zijn.
Ik denk het oprecht en veelvuldig in deze bizarre corona-tijd. Er zijn anderen tig keer zwaarder getroffen dan ik, dus geklaag over een mondkapje dragen in de bus of andere details, noem ik egocentrisch. We moeten ons eigen lijden in perspectief zien met het ondraaglijke van anderen. Het lot van vluchtelingen in brandende kampen, vol geweld en armoede, onzekerheid, geteisterd door haat van Europeanen, discriminatie en uitzichtloosheid, verbleekt iedere klacht van ons in ons luxe leventje.
Toch klinkt 'ik mag niet klagen' soms ook anders, minder luchtig en luxueus. Ik moest eraan denken toen ik mijn oma hoorde zeggen dat ze nu ze 90 jaar oud is heeft leren zeggen dat 'het met ups en downs gaat'. Eindelijk! Haar leven lang was ze ervan overtuigd dat het altijd goed moest gaan. Een overtuiging die aanvankelijk vooral om de buitenwereld ging, maar die zich ook naar binnen toe manifesteerde als een strenge selectie voor wat er gevoeld en erkend mocht worden. Er mocht niet geklaagd worden, extern en intern, en mijn oma is hierdoor een oprecht mens en de meest positieve vrouw die ik ken.
Maar ze heeft iets geleerd, beter laat dan nooit, en dat is: toegeven dat het ook wel eens minder gaat. Ze mag namelijk wél klagen. Als ze een watten hoofd heeft. Als ze moeite heeft met zelf koken. Ze mag grenzen stellen aan wat ze nog aankan en wat ze wil in het leven. Hiervoor moet ze eerlijk toegeven dat er dingen negatief zijn. Voor sommige mensen is dat heel moeilijk, vooral als ze aangeleerd is dat een positieve houding beter is.
Ik heb het ook. En ik weet dat als ik een dag doorbreng met iemand die wel gewoon gewend is alle negatieve aspecten van het leven op te merken, ik doodmoe word. 'Bah, wat een vervelend weer...' 'Wat jammer dat we niet gisteren waren gegaan!' 'Misschien had ik tóch dat andere tapijt moeten nemen...'
In mijn hoofd zijn het vreselijk destructieve opmerkingen, niet functioneel, ik label ze als gezeur en ik vraag me af hoe iemand het lef heeft zo te klagen. Doordat mijn eigen klaag-drempel veel hoger ligt, concludeer ik dat diegene de hele dag zwaar aan het lijden is. Anders zeg je niet zoveel negatieve dingen. Maar als ik echt goed kijk, is diegene misschien toch geheel niet ongelukkig.
Opgegroeid als kind van een huisarts, werd 'aanstellerij' ontmoedigd. Toen ik op mijn zevende een enkel-zwachteltje nog een dagje langer om wilde houden terwijl mijn verzwikte enkel al over was, werd ik uitgelachen. Op mijn 12e moest ik voor 22 uur per dag een corset dragen vanwege mijn scoliose. De huid op mijn rug zag paars en de eerste nacht met dat ding om moest ik overgeven, maar ik gaf geen krimp. Onbewust wist ik: het is beter als ik niet klaag. Gewoon sterk zijn. Niet zeuren.
Maar ik ben erachter gekomen, het geldt voor mijn oma, voor mij en eigenlijk geldt het voor ons allemaal: we mogen wel klagen. Soms zitten er lelijke randjes aan het leven.
Als de overtuiging 'ik mag niet klagen' je eerlijkheid belemmert, is het geen mooie relativerende houding meer, maar een gesel. Het belet je te voelen wat er nu eenmaal is. Het zijn de mensen die twee jaar te laat naar de dokter gaan, als het al te laat is, omdat ze hun eigen pijn bagatelliseren.
Niet alles is fijn. Je mag voelen. Je mag die ruimte innemen om te zeggen: ik vind het fucking moeilijk. Ik heb er last van. Ik weet het even echt niet meer.
Je mag kwetsbaar zijn. Je mag eerlijk zijn!
Sterker nog: het is beter als je ook de negatieve elementen van het leven kunt zien, want mensen zoals mijn oma en ik zijn -vermoed ik- best wat energie kwijt met het oplappen van ons wereldbeeld, iedere keer dat we onze blinde vlek moeten uitbreiden naar nóg iets wat we niet onder ogen willen zien. We moeten heus geen zeikerds worden, maar eerlijk zijn naar anderen en onszelf als ons iets niet lekker zit. Daar zijn andere mensen uiteindelijk ook blij mee, want - en dat vond ik ook vreemd toe te geven - zij willen juist dat we eerlijk en kwetsbaar zijn. Niemand heeft behoefte aan iemand die zijn tranen wegstopt en zichzelf oplapt door een extra laagje make-up op te smeren. Niemand wil dat je je kaken op elkaar zet en jezelf pijn doet door sterk te moeten zijn. Niemand wil dat je je gedraagt als een onschendbare Koningin.
En toch ben ik trots op mijn oma. Dat ze het zo lang heeft volgehouden als positieve, liefdevolle Koningin. En ook dat ze, beter laat dan nooit, op haar 90e toegeeft dat ze kwetsbaar is. Dat het leven ups en downs heeft.
Comments