Vroeger dacht ik dat wetenschap steeds meer territorium van de filosofie zou winnen. Als er maar meer onderzocht werd, zouden er meer feiten boven tafel komen en zou de filosofie moeten indikken. Dat zou niet erg zijn hoor. Filosofie zou vooral op gebied van de ethiek nog wel een rol spelen, aangezien ethiek door mensen is bedacht en we steeds moeten bedenken wat ethisch verantwoord is en wat niet. Ook zouden we politiek en sociaal nog kunnen filosoferen, want over bijvoorbeeld de vraag hoe een samenleving het eerlijkst vormgegeven moet worden zou wetenschap immers geen uitsluitsel geven.
De essentie van de mens, de aard van materie, het ontstaan van dit alles, de zin en onzin, de waarheid, alles zou wel worden doorgrond, dacht ik. Op een dag.
Nu denk ik daar anders over. De mysteries die ook in wetenschap hardnekkig blijven bestaan, de aard van bewustzijn, het bestaan van tijd, waarvandaan het allemaal komt, zullen niet met een extra experiment ontdekt worden, maar we zouden wel ooit met een paradigma wisseling ons denken kunnen aanpassen. Zoals ooit de aarde ineens rond bleek te zijn, zullen we ruimte moeten creëren voor een geheel nieuwe manier van kijken, want het is goed mogelijk dat juist ons materialistische wetenschappelijke wereldbeeld ('alles is materie') zorgt voor de knelpunten. Het is raar dat the hard problem, zoals het wordt genoemd in neurowetenschap, de vraag wat de aard van bewustzijn is, zelfs door sommigen wordt ontkend. Het is onoplosbaar en dus bestaat het niet. Anderen ontkennen het probleem niet, maar het hardnekkige probleem kan alleen opgelost worden door anders te denken. Mensen die, zoals Thomas Nagel, voor anti-reductionisme pleitte, worden genegeerd, en mensen die met quantummechanica op de loop gaan, worden beschampt, zij weten er blijkbaar toch net iets minder van. Hoe durft een wetenschapper (zoals Robert Lanza of Roger Penrose en Stuart Hameroff) trouwens ooit filosofische of metafysische conclusies te trekken uit Wetenschap? Het lijkt alsof niemand daar recht op heeft. Filosofen weten immers niet genoeg van wetenschap, en zodra wetenschappers een stapje buiten hun boekje gaan door een filosofische suggestie te doen, moeten ze bij hun leest blijven.
Maar alles van een afstandje bezien, wie het ook doet, we zullen toch een extra dimensie in ons denken moeten schuiven die er nu nog niet in past. Alleen dan zullen misschien alle filosofische vraagstukken die er toedoen, de metafysische kwesties (waarom bestaat alles en niet gewoon niets, tijd, materie, bewustzijn, is alles verbonden, is er een God, hoe komen we aan natuurwetten, vormen) opgelost zijn.
Ja, dat lijkt plots heel erg op het toelaten van de antwoorden die in alle religies voorkomen. Het accepteren van een onzichtbare, scheppende, hogere of eerdere dimensie, die niet per se intelligent is maar wel informatie draagt en verbonden is met bewuste wezens, dat lijkt zeker op een theologie. Het is jammer dat religies zo zijn gecanceld in de filosofie en de wetenschap sinds die dwaling die we de verlichting noemen, toen we begonnen te denken dat rationalisme betekende dat alles meetbaar moest zijn. Wetenschappers waren als de dood niet rationeel gevonden te worden en het label 'pseudo' te krijgen. Ze hielden zich bij het meetbare. Bernardo Kastrup benoemt in zijn boek Waarom materialisme totale onzin is, dat elke wetenschappelijke ontdekking abusievelijk wordt beschouwd als een bewijs voor een materialistische metafysica (alles wat er is is materie). Rupert Sheldrake noemde het materialistische wereldbeeld al jaren geleden één van de tien dogma's (onbewezen aannames) van de wetenschap.
Religieuze gevoelens en gedachten raakten geïnstitutionaliseerd in godsdiensten, werden gerepresenteerd door imperfecte mensen (hoe kan het ook anders?). Religie werd gereduceerd tot rituelen en regeltjes, een mooi verhaal en een groepsgevoel. Vele schandalen en oorlogen later, het gevolg: mensen keerden hun rug toe naar de kerken en andere gebedshuizen. Het kind (de religieuze antwoorden op filosofische vragen en wetenschappelijke blinde vlekken) is met het badwater weggegooid.
Maar het religieuze antwoord was zo gek nog niet. Het concept 'god', een onzichtbare, immateriële dimensie waarin de aard van ons bewustzijn, de aard van materie en het raadsel tijd samenkomen. Ik zou het zelf niet 'God' willen noemen, het liefst krijgt het geen naam. Maar ik denk wel dat we die extra dimensie hard nodig hebben om alles te snappen, daar waar wetenschappers en filosofen nu al millennia in de knoop komen. Misschien vallen dan een aantal filosofische vragen weg, want met die Oplossing is er een antwoord.